تراکم، پراکنش فضایی و نمونه‏ برداری دنباله‏ ایِ شته‏ های خوشه ‏ی گندم در منطقه‎ی گرگان

به منظور بررسی تراکم و پراکنش فضایی جمعیت دو شته‏یSitobion avenae (F.) و Schizaphis graminum (Rondani) روی خوشه‏‏های گندم (Triticum aestivum L.) و نیز طراحی یک برنامه‏ی نمونه‏برداری دنباله‏ای با دقت ثابت برای آنها، طی دو فصل زراعی 1385 و 1386 از پنج مزرعه‏ی گندم پاییزه‏ در اطراف گرگان، نمونه‏برداری هفتگی به عمل آمد. با استفاده از شاخص‏ها و مدل‏های مختلف، پراکنش فضایی مراحل مختلف نشوونمایی شته‏‏ها برآورد شد و به کمک مدل گرین، تعداد نمونه‏ی لازم و معادلات خطوط تصمیم‏گیری برای برآورد میانگین جمعیت آنها محاسبه گردید. این دو شته از اواسط فروردین روی خوشه‏های گندم ظاهر شدند و تا اوایل خرداد به فعالیت خود ادامه دادند. بیشترین میانگین جمعیت آنها‏ 86/2±01/16 عدد شته در خوشه و در نیمه‏ی دوم اردیبهشت شمارش شد. بر اساس مقادیر ضرایب تبیین و F ، مدل تیلور برای برآورد پراکنش فضایی شته‏ها از مدل ایوائو مناسب‏تر بود و مقدار ضریب b از 034/1 برای ماده‏های بال‏دار تا 545/1 برای ماده‏های بدون بال نوسان داشت. سایر شاخص‏های پراکنش و مدل‏های توزیع فضایی نیز حاکی از تجمعی بودن پراکنش جمعیت شته‏ها روی خوشه‏ها و برازش آن با توزیع دوجمله‏ای منفی در بسیاری از مقاطع فصل زراعی بود. شته‏های بالغ بال‏دار در مقایسه با سایر مراحل نشوونمایی، برای نشان دادن پراکنش تصادفی تمایل بیشتری  داشتند، به طوری که پراکنش جمعیت آنها در 7/63 درصد از تاریخ‏های نمونه‏برداری با توزیع پویسون برازش یافت. از نظر هزینه‏ (تعداد نمونه‏ها‏)، کارایی نمونه‏برداری دنباله‏ای طراحی شده جهت برآورد میانگین جمعیت شته‏ها با دقت 25/0، در حد قابل قبولی قرار داشت. تعداد نمونه‏ی لازم جهت برآورد تراکم جمعیت، تابعی از میانگین جمعیت شته‏ها در خوشه بود و از 25 عدد خوشه در میانگین 01/16 عدد شته در خوشه تا 268 عدد خوشه در میانگین 168/0 عدد شته در خوشه متغیر بود. اطلاعات ارایه شده در این پژوهش می‏تواند در مدیریت جمعیت شته‏های خوشه‏ی گندم در منطقه‏ی گرگان مورد استفاده قرار گیرد.